Kościół pw. św. Urszuli w Strońsku

Wśród malowniczych krajobrazów doliny Warty, na wysokim wzgórzu w Strońsku, wyrasta jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w centralnej Polsce – kościół pw. św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic. To miejsce, gdzie historia, sztuka i duchowość splatają się w wyjątkową całość, fascynując zarówno miłośników zabytków, jak i poszukiwaczy niezwykłych opowieści z przeszłości.

Historia kościoła św. Urszuli w Strońsku

Początki świątyni sięgają przełomu XII i XIII wieku, gdy na wzgórzu nad Wartą pojawili się budowniczowie z Saksonii, przynosząc ze sobą nowoczesną na owe czasy technikę wypalania i murowania cegły. Kościół powstał prawdopodobnie około 1250 roku, a jego fundację wiąże się z działalnością możnowładcy Mściwoja Poboga, wojewody łęczyckiego. Wcześniej miejsce to pełniło funkcje osadnicze, obronne i celne, a jeszcze wcześniej prawdopodobnie było pogańskim miejscem kultu. Z czasów przedchrześcijańskich zachowały się tu dwie archaiczne kamienne chrzcielnice, które mogą pamiętać czasy pierwszych Piastów.

Kościół odnotowano w źródłach pisanych po raz pierwszy w 1442 roku. W ciągu wieków przeszedł liczne przebudowy: w 1458 roku nadano mu cechy gotyckie, w 1600 roku dobudowano drewnianą kaplicę, a w 1726 roku powiększono nawę, dobudowano murowaną zakrystię, kaplicę i kruchtę. Ostatnie większe zmiany miały miejsce na początku XX wieku, kiedy powstała nowa wieża i kaplica północna. Mimo tych przekształceń, kościół zachował swój pierwotny romański charakter w najstarszych partiach murów.

Architektura i detale artystyczne

Kościół św. Urszuli w Strońsku to budowla orientowana, wzniesiona z cegły w układzie wendyjskim. Pierwotnie była jednonawowa, z prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Najstarsza część świątyni to fragment nawy głównej i półkolista absyda z charakterystycznym fryzem z przenikających się arkadek. Na zewnętrznych murach wciąż widoczna jest romańska faktura cegieł oraz oryginalne, niewielkie okna o półkolistych łukach.

Wyjątkowym elementem jest kamienny tympanon w portalu południowym, datowany na X–XI wiek. Otoczony roślinnym ornamentem, przedstawia dwugłowego, skrzydlatego smoka pożerającego ptaka – płaskorzeźba ta budzi skojarzenia z motywami celtyckimi lub skandynawskimi i jest jednym z najciekawszych detali romańskiej rzeźby w Polsce. Wnętrze świątyni zdobią barokowe ołtarze oraz epitafia dawnych właścicieli okolicznych majątków. Ciekawostką są także XVII-wieczne napisy i inskrypcje na absydzie, wykonane prawdopodobnie przez pielgrzymujących tu studentów.

Znaczenie historyczne i kulturowe

Kościół św. Urszuli był przez wieki ważnym ośrodkiem religijnym i kulturowym regionu. Przechowywano tu relikwie św. Urszuli, co uczyniło świątynię lokalnym centrum jej kultu. W czasach nowożytnych przyciągał pielgrzymów, studentów i podróżnych, a na murach świątyni zachowały się liczne ślady ludowej obrzędowości, m.in. wgłębienia po krzesaniu ogni wielkanocnych.

W okresie II wojny światowej okolice Strońska były areną zaciętych walk obronnych we wrześniu 1939 roku. Na pobliskim cmentarzu spoczywają żołnierze polegli w tych wydarzeniach, a w sąsiedztwie kościoła zachowały się schrony bojowe i fragmenty umocnień, które dziś stanowią dodatkową atrakcję dla miłośników historii militarnej.

Otoczenie i walory krajobrazowe

Kościół położony jest na wysokim wzgórzu, z którego roztacza się imponujący widok na dolinę Warty. W sąsiedztwie świątyni znajdują się resztki dawnego parku dworskiego, gdzie rosną wiekowe lipy, topole i jesiony – niektóre uznane za pomniki przyrody. W pobliżu przebiegają szlaki piesze i rowerowe, prowadzące przez najciekawsze zakątki regionu, w tym „Szlak Uroczysk i Rezerwatów” oraz trasa rowerowa Poręby–Pstrokonie. To idealne miejsce na wycieczkę dla osób ceniących kontakt z naturą i historią.

Wnętrze i wyposażenie

Wnętrze kościoła, choć wielokrotnie przebudowywane, zachowało kilka cennych zabytków. Pod głównym ołtarzem znajduje się pierwotna mensa ołtarzowa. W ścianie południowej prezbiterium zachowały się dwie kwadratowe wnęki, prawdopodobnie dawne sakramentaria. Wśród wyposażenia na uwagę zasługują barokowe ołtarze, klasycystyczna drewniana chrzcielnica oraz trzy barokowe feretrony. W kruchcie można zobaczyć dwie prastare kamienne chrzcielnice, być może pamiętające początki chrześcijaństwa na tych ziemiach.

Informacje dla odwiedzających

Kościół św. Urszuli w Strońsku znajduje się w miejscowości Strońsko, gmina Zapolice, powiat zduńskowolski, województwo łódzkie. Dojazd możliwy jest samochodem lub rowerem – przez Strońsko przebiegają szlaki piesze i rowerowe, m.in. czerwony „Szlak Uroczysk i Rezerwatów” ze Zduńskiej Woli oraz trasa Poręby–Pstrokonie. Zwiedzanie kościoła możliwe jest po wcześniejszym uzgodnieniu z parafią. Wstęp jest bezpłatny. Kontakt do parafii: tel. 43 823 19 10. Warto wcześniej zadzwonić i umówić się na zwiedzanie wnętrza, szczególnie poza godzinami nabożeństw. W okolicy dostępny jest parking oraz miejsca do odpoczynku w parku dworskim.

Podsumowanie

Kościół św. Urszuli w Strońsku to wyjątkowe miejsce na mapie województwa łódzkiego – nie tylko ze względu na swoją wiekową metrykę i romańską architekturę, ale również z powodu niezwykłej atmosfery, jaką tworzy połączenie historii, sztuki i przyrody. Spacerując po wzgórzu nad Wartą, wśród starych drzew i ceglanych murów, łatwo poczuć ducha dawnych czasów. To miejsce, które zachwyca zarówno miłośników architektury, jak i tych, którzy szukają ciszy, refleksji oraz inspiracji wśród śladów przeszłości.